Mỡ máu cao: Nguyên nhân và triệu chứng gây bệnh

Mỡ máu cao có thể tăng khả năng mắc các bệnh lý như gan nhiễm mỡ và xơ vữa động mạch, đồng thời gây ra nguy cơ cho nhiều bệnh lý nguy hiểm đối với sức khỏe.

Dựa trên một nghiên cứu tại Học viện Bác sĩ Gia đình Hoa Kỳ, xác định rằng khoảng 1 người trưởng thành trong 3 người ở Mỹ có mức cholesterol LDL cao. Vì vậy, các chuyên gia y tế thường khuyến nghị người dân giảm tiêu thụ thực phẩm giàu LDL và tăng cường ăn thực phẩm giàu cholesterol tốt (HDL – Lipoprotein tỷ trọng cao). Cholesterol HDL thường được gọi là cholesterol tốt vì nó có khả năng loại bỏ cholesterol xấu khỏi cơ thể.

Thống kê ở Hoa Kỳ báo cáo rằng có khoảng 93 triệu người trưởng thành (20 tuổi trở lên) có mức mỡ máu vượt quá ngưỡng khuyến nghị là 200 mg/dL. Sự tích tụ mỡ thừa trong máu xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm lối sống không lành mạnh, thiếu hoạt động vận động, chế độ ăn uống không khoa học, hút thuốc lá và các bệnh như tiểu đường, tăng huyết áp,…

Hiện nay, tình trạng tăng mỡ máu có thể phân thành hai loại chính dựa trên nguyên nhân gây ra: Tăng mỡ máu nguyên phát và tăng mỡ máu thứ phát.

Nếu trong gia đình có lịch sử bệnh như bệnh mạch vành sớm hoặc đột quỵ, đây có thể là những dấu hiệu cảnh báo về khả năng mắc bệnh tăng mỡ máu. Nguy cơ cao xuất hiện khi có người thân nam giới (bố hoặc anh trai) dưới 55 tuổi hoặc người thân nữ giới (mẹ hoặc chị gái) dưới 65 tuổi mắc bệnh mạch vành hoặc đột quỵ.

Thuật ngữ “tăng mỡ máu gia đình” được sử dụng trong lĩnh vực y khoa để chỉ tình trạng tăng mỡ máu cao được di truyền từ cha mẹ sang con cái thông qua đột biến gen. Những người có di truyền này thường mắc bệnh tăng mỡ máu từ khi còn nhỏ, dẫn đến nguy cơ mắc bệnh xơ vữa động mạch và mạch vành ở tuổi trẻ.

Các thói quen sinh hoạt hàng ngày có thể đóng vai trò quan trọng trong việc tạo điều kiện cho mỡ máu cao ở người bệnh. Các yếu tố liên quan đến lối sống có thể góp phần vào tình trạng này:

• Chế độ ăn uống không lành mạnh: Sự tiêu thụ quá mức chất béo bão hòa có trong thịt đỏ, kem, bơ và các sản phẩm sữa khác.
• Thực phẩm có chứa nhiều chất béo chuyển hóa: Ướp thực phẩm như bắp rang bơ, bánh quy, khoai tây chiên và thức uống chứa đường và chất béo dễ chuyển hóa.
• Thiếu hoạt động thể chất: Sự thiếu hoạt động, thói quen ít tập thể dục và ít vận động đều có thể tăng nguy cơ mỡ máu cao.
• Thói quen không tốt: Hút thuốc lá và tiêu thụ nhiều rượu bia, đồ uống có cồn.
• Thừa cân và béo phì: Người thừa cân hoặc béo phì thường có nguy cơ cao mắc bệnh tăng mỡ máu.

Ngoài ra, một số bệnh lý khác cũng có thể góp phần vào tình trạng mỡ máu cao, bao gồm bệnh thận, bệnh gan, suy giáp, đa u tủy, hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS), xơ gan mật tiến phát, bệnh thận mãn tính, bệnh tiểu đường, lupus, và chứng ngưng thở lúc ngủ.

Thường thì, người bệnh không có cảm nhận rõ ràng về tác động của bệnh lý lên sức khỏe của họ. Tuy nhiên, theo thời gian, sự tích tụ dư thừa cholesterol LDL có thể gây ra những biến chứng ảnh hưởng đến sức khỏe, như:

• Bệnh tim mạch vành: Sự tích tụ của các mảng bám trong động mạch có thể làm giảm lưu lượng máu tới tim, gây ra những triệu chứng như cơn đau thắt ngực hoặc đau tim. Nếu không được điều trị, tình trạng này có thể dẫn đến suy tim.
• Đau tim: Khi các mảng bám vỡ ra, có thể dẫn đến sự hình thành cục máu đông trong động mạch, làm cho tim không nhận đủ lượng oxy, gây ra các cơn đau tim.
• Đột quỵ: Đột quỵ xảy ra khi các mảng bám bị vỡ và dẫn đến hình thành cục máu đông, chặn động mạch cung cấp oxy cho não. Khi não không nhận đủ lượng oxy, các triệu chứng như suy nhược, tê liệt và khó nói có thể xuất hiện.
• Bệnh tiểu đường và tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch: Mức cao của LDL-cholesterol có thể góp phần vào tình trạng tiểu đường và tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
• Tăng huyết áp và đột quỵ sớm: Cholesterol LDL cao cũng có thể gây tăng huyết áp, từ đó tăng nguy cơ đột quỵ.
• Tác động lên gan: Tình trạng tăng mỡ máu có thể gây ra gan nhiễm mỡ, suy giảm chức năng gan và thậm chí là tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư gan.

Các chỉ số cholesterol thường được đo trong máu bằng đơn vị mmol/lít, và các ngưỡng thông thường như sau:

• Cholesterol toàn phần: Bình thường là dưới 5.2 mmol/lít, khi vượt quá 5.2 mmol/lít được coi là cao.
• HDL-C (cholesterol tốt): Mức bình thường là ít nhất 0.9 mmol/lít, và càng cao càng tốt.
• LDL-C (cholesterol xấu): Bình thường nằm dưới 3.4 mmol/lít, khi vượt quá 3.4 mmol/lít thì được xem là cao.
• Triglycerid: Mức cao được đánh giá khi chỉ số trên 2.26 mmol/lít.

Trong trường hợp bạn vẫn trẻ và không có các yếu tố nguy cơ đáng lo ngại, thường thì các bác sĩ sẽ đề xuất bạn thay đổi chế độ ăn uống và lối sống để kiểm soát mỡ máu. Các biện pháp bao gồm:

• Tăng cường hoạt động vận động.
• Hạn chế tiêu thụ chất béo bão hòa, đặc biệt là mỡ động vật và các sản phẩm như trà sữa.
• Giảm lượng cholesterol trong thực phẩm, ví dụ như lòng đỏ trứng, bơ, tôm.
• Bổ sung thêm rau xanh và trái cây vào chế độ ăn, để cung cấp chất xơ, vitamin và khoáng chất.
• Giảm cân nếu bạn đang gặp vấn đề thừa cân hoặc béo phì.
• Ngừng hút thuốc lá.
• Hạn chế tiêu thụ rượu bia.

Nếu sau khoảng 2 – 3 tháng thay đổi lối sống mà mỡ máu không giảm hoặc tiếp tục tăng, bác sĩ có thể đề xuất sử dụng thuốc. Trong trường hợp này, thường sẽ sử dụng loại thuốc statin, phổ biến nhất để giảm mức cholesterol LDL và làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim. Các loại thuốc fibrate và niacin cũng thường được dùng để giảm mức triglyceride và tăng mức cholesterol HDL.